Καλή χρονιά και σε σας,
πολύ ουσιαστικές οι προτάσεις αυτές, μακάρι να εισακουστούν από την Πολιτεία και να δούμε άμεσα την εφαρμογή τους.
Ειδικά σε αυτούς τους πολύ δύσκολους οικονομικά καιρούς, η χρήση των Ανοικτών Προτύπων (σε πηγές και λογισμικό) έχει προστιθέμενη αξία.

Κάποιες ιδέες σχετικά με τα παραπάνω:
- υιοθέτηση e-portfolios από τα ΑΕΙ και ΤΕΙ για το ακαδημαϊκό προσωπικό και δημιουργία ηλεκτρονικού προφίλ των ιδρυμάτων,
- αξιοποίηση της Τηλεκπαίδευσης (e-learning) για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων σε θέματα παιδαγωγικά,
- ηλεκτρονική επιμόρφωση (e-learning) όλων των ενδιαφερομένων σε λογισμικά ανοικτού κώδικα, προκειμένου να επιτευχθεί η ομαλή μετάβαση των ιδρυμάτων από το κλειστό στο ανοικτό λογισμικό.

Άννα

Καλησπέρα σας, θα ήθελα να προτείνω σαν υπο-ενότητα στη Δράση 1 να συμπεριληφθεί και πλατφόρμα συζήτησης-διασύνδεσης ιδιωτών και ερευνητών στη βάση προσέλκυσης ιδιωτικού κεφαλαίου για την πιθανή αξιοποίηση και εμπορευματοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων. Σχετικά θα ήθελα να αναφέρω το παράδειγμα της ”τσάντας με ηλιακούς συλλέκτες” από ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ, που ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να είναι επενδυτικό πεδίο Ελλήνων επιχειρηματιών (κυρίως νέων επιχειρηματιών), τελικά προχωρά με Γερμανική εταιρεία (διορθώστε με αν κάνω λάθος). Θεωρώ ότι η ανοικτή πρόσβαση στη γνώση θα πρέπει να είναι συνυφασμένη και με την ανάδειξη της επί του πρακτέου αξιοποίησής της.

ΟΚ αγαπητέ κ. Χρήστου, ας βουτήξουμε στα ερωτήματα που θέσατε.
”Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του ελληνικού ερευνητικού συστήματος είναι η σχετικά υψηλή εξάρτησή του από χρηματοδοτήσεις της ΕΕ, τόσο μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων, όσο και μέσω των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη στην ΕΕ. […] Τα Προγράμματα-Πλαίσιο της ΕΕ. Αναπτύχθηκαν παράλληλα με το ελληνικό ερευνητικό σύστημα εδώ και τρεις δεκαετίες και παρείχαν σημαντικές ευκαιρίες στους Έλληνες ερευνητές ..η παράλληλη αυτή πορεία σε συνδυασμό με την έλλειψη μακροχρόνιας πολιτικής Ε&Τ σε εθνικό επίπεδο, δημιούργησε μια ισχυρή εξάρτηση της ερευνητικής κοινότητας από τα Προγράμματα-Πλαίσιο που έχει δράσει ανασταλτικά σε ορισμένους τομείς, όπως για παράδειγμα στον θεματικό προσανατολισμό των ελληνικών ερευνητικών ομάδων ” (απόσπασμα από Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενίσχυση της Έρευνας,
της Τεχνολογικής Ανάπτυξης και της Καινοτομίας, 2010).
Επιβεβαιώνοντας την διαπίστωση αυτή που έχει τεράστια αξία για την σημερινή στρατηγική που πρέπει να σχεδιαστεί, αντιγράφουμε από την δημοσίευση του Γιώργου Λιάγκουρα ( what can we learn from the failures of technology and innovation policies in the European Periphery?, European Urban and Regional Studies, 17(3). ‘Χρησιμοποιώντας τα αναλυτικά δεδομένα από τα Ευρωπαϊκά Πλαίσια Στήριξης (Framework Programmes) 2 και 3, – 1987–1991 (€5,396) και 1990–1994 (€6,600) αντιστοίχως, οι χώρες της σύγκλισης και οι περιφέρειές τους απορρόφησαν περισσότερα χρήματα από τις πλουσιότερες, παρά τις χαμηλές Ερευνητικές και Τεχνολογικές τους δυνατότητες. Για παράδειγμα, εάν μια κοινοτική δαπάνη που απορροφήθηκε από μια χώρα μετρηθεί με τον αριθμό των εργαζομένων στην έρευνα και την ανάπτυξη, η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια στο Πρόγραμμα 3, λαμβάνοντας σχεδόν 3.5 φορές περισσότερα χρήματα από ότι ο μέσος όρος των υπολοίπων χωρών. (Sharp, M, 1999 “competitiveness and cohesion-are the two compatible?’, Research policy 27 (6)’.Σύμφωνα με τον Sharp, οι περισσότερο ωφελημένοι από τα ευρωπαϊκά πλαίσια στήριξης ήταν ομάδες πανεπιστημίων και ερευνητικών ινστιτούτων και όχι οι επιχειρήσεις. Βέβαια έχει σημασία να τονιστεί εδώ, η χρήσιμη παρατήρηση του Sharp, ότι υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στις χρηματοδοτήσεις από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τα Ευρωπαϊκά Πλαίσια Στήριξης (framework programmes). Και αυτό γιατί στην περίπτωση των Πλαισίων Στήριξης οι συμμετέχοντες από τις περιοχές σύγκλισης είναι υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν τους στόχους που αντανακλούν τα ενδιαφέροντα των πλούσιων περιοχών της Ευρώπης. Αντίθετα τα Διαθρωτικά Ταμεία, τουλάχιστον τυπικά, εξασφαλίζουν στις χώρες σύγκλισης την δυνατότητα να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους στις ανάγκες τους. Συμπερασματικά, θα μπορούσε να διατυπωθεί η εκτίμηση ότι, ενώ ομάδες ερευνητικές άντλησαν σοβαρό μερίδιο χρηματοδότησης και τεχνολογικές προκλήσεις από την ΕΕ, δεν μπόρεσαν παρά να αντιγράψουν ερευνητικούς στόχους που ήταν εκτός ελληνικής τεχνολογικής και επιχειρησιακής πραγματικότητας, αφήνοντας έτσι ανεπηρέαστο ένα σοβαρό πεδίο άντλησης και ένταξης των ερευνητικών στόχων και αποτελεσμάτων στην ελληνική παραγωγική διαδικασία και στο σύνολο του ερευνητικού και τεχνολογικού γίγνεσθαι της χώρας.
Ο Λιάγκουρας στην παραπάνω δημοσίευση προσπαθεί να προσδιορίσει τους λόγους που απέτυχε η ευρωπαϊκή πολιτική σύγκλιση των περιφερειών σε επίπεδο τεχνολογικής σύγκλισης, παρά τα σημαντικά κονδύλια, σε δυο λόγους: Ο σημαντικός είναι ότι οι χώρες σύγκλισης αναγκάστηκαν να εισάγουν από τις πλούσιες χώρες της ΕΕ, θεωρητικές έννοιες, τρόπο σκέψης και δράσεις, που είχαν μικρή σχέση με αυτές. Επίσης, η εμμονή της ΕΕ με τις ‘καλές πρακτικές’ και την ‘high-tech’, μπορεί να θεωρηθεί κυρίαρχο στοιχείο στο θεωρητικό μοντέλο που εισήχθη, μοντέλο που υποβαθμίζει την σημασία της οργάνωσης των επιχειρήσεων και τις ευρύτερες οικονομικές δομές μιας χώρας.
Περισσότερα από τις θέσεις του Εθνικού σχεδίου ” ’Όσον αφορά στις Εθνικές Ερευνητικές Υποδομές, με βάση τον Εθνικό «Οδικό Χάρτη» που είχε διαμορφωθεί το 2007, και την μετέπειτα εισήγηση του ΕΣΕΤ, προτείνονται νέες μεγάλης κλίμακας ερευνητικές υποδομές οι οποίες ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες της ευρωπαϊκής και εθνικής ερευνητικής πολιτικής και οι οποίες αναμένεται να καταστήσουν τη χώρα μας πιο ανταγωνιστική στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Η προοπτική είναι, ορισμένες από τις προταθείσες, από τους ελληνικούς φορείς, μεγάλης κλίμακας ερευνητικές υποδομές να έχουν και παν-ευρωπαϊκή διάσταση, ώστε μελλοντικά, εφόσον υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, να προταθούν για τον «Ευρωπαϊκό Οδικό Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών», που διαμορφώνεται στο πλαίσιο του ESFRI (European Strategy Forum for Research Infrastructures). Επίσης, προτείνονται σχετικά κριτήρια αξιολόγησης”.
Θα πρέπει να τονισθεί εδώ ότ,ι στον άξονα των στοχοθετημένων ερευνητικών έργων , ορίζεται ότι θα ‘περιλαμβάνει την χρηματοδότηση ερευνητικών έργων για την κάλυψη των εθνικών ερευνητικών προτεραιοτήτων. Ο καθορισμός των ερευνητικών προτεραιοτήτων θα γίνει ”με την ενεργό συμμετοχή της ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας της χώρας και θα εξυπηρετεί τις ευρύτερες αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας’.
Αρα για να καταλήξω σύντομα κάπου, εΕίναι φανερό ότι η έρευνα θα αφορά σε επιχειρησιακή (Η Βρετανική Εταιρεία ορίζει την Επιχειρησιακή Έρευνα, ως την « Εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων από διεπιστημονικές ομάδες για την αντιμετώπιση σύνθετων προβλημάτων ελέγχου οργανωμένων συστημάτων ανθρώπων και μηχανών με στόχο την εύρεση λύσεων που εξυπηρετούν τους συνολικούς σκοπούς της επιχείρησης με τον καλύτερο τρόπο » και εφαρμοσμένη έρευνα και όχι σε βασική. Πολύ περισσότερο αυτού,οι δράσεις δεν θα αφορούν τις ανθρωπιστικές επιστήμες, αφού αυτές δεν προσφέρουν άμεσα στον παραγωγικό τομέα, και θα απαξιωθεί η βασική έρευνα. Αυτή ην πολιτική βέβαια, αντανακλά την Ευρωπαϊκή πολιτική για την βασική έρευνα που από το 2006, έχει εγκαταλειφτεί και έχει ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ερευνητική Επιτροπή. Ενδιαφέρον είναι να δει κανείς ότι η αντίστοιχη ιστοσελίδα για την βασική έρευνα στην ΕΕ (http://ec.europa.eu/research/future/basic_research/index_en.html), έχει την ένδειξη ‘αυτή η σελίδα δεν είναι πια τρέχουσα, αλλά μπορεί να έχει ενδιαφέρον για ιστορικούς λόγους και μπορεί να περιλαμβάνει χρήσιμη πληροφορία‘.
Η βασική έρευνα τελείωσε για την Ευρώπη;;; Ως εκ τούτου πως να αντιμετωπίσουμε τα στρατηγικά ερωτήματά σας κ. Χρήστου αν δεν πάρουμε το νήμα από την αρχή;

1. Δε βλέπω το λόγο για τον οποίο να μην υπάρχει ανοικτή πρόσβαση στο υλικό. Το εκπαιδευτικό υλικό αποτελεί κεκτημένη γνώση του παρελθόντος, δηλαδή αναφέρεται σε αναγνωρισμένες ”αλήθειες”, στις οποίες θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να υπάρχει ανοικτή πρόσβαση.

2. Αν αναλύσουμε την ερώτηση σε τμήματα μπορούμε να δώσουμε πάμπολλες απαντήσεις:

2.1. ”ανάγκη” + ”εκπαίδευση”: κατά τη γνώμη μου εκπαίδευση=εκπαιδευτής, άρα 1η προτεραιότητα όχι στις ΤΠΕ (αν και είμαι πολλά χρόνια σχετιζόμενος με τις τεχνολογίες στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό) αλλά στον εκπαιδευτή

2.2. ”ανάγκη” + ”ΤΠΕ”: ανάγκες έχουν και οι ΤΠΕ, αφού προς το παρόν αφορούν σε τεχνολογίες τις οποίες πρέπει ο χρήστης να μάθει, δηλ. δεν είναι τόσο ”έτοιμα” εργαλεία προς χρήση. Οι σύγχρονες προσεγγίσεις με την εφαρμογή ambient intelligence δείχνει προς το σωστό (κατά την άποψή μου) δρόμο, αλλά δεν έχουμε ακόμη έτοιμα ”προϊόντα” για την εκπαίδευση.

2.3. ”ανάγκη για ΤΠΕ” + ”εκπαίδευση”:

2.3.1. πρώτα-πρώτα υποδομές => υλικοτεχνικός εξοπλισμός και εκπαίδευση των εκπαιδευτών! (προσοχή εδώ σε φαινόμενα ημιμάθειας των εκπαιδευτών).

2.3.2. Στη συνέχεια παραγωγή ψηφιακού υλικού εκπαίδευσης με ενθάρυνση των εκπαιδευτών για συνεχή παραγωγή νέου υλικού.

2.3.3. Στη συνέχεια εφαρμογή τεχνολογιών διάχυτης νοημοσύνης ώστε οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι να είναι χρήστες της τεχνολογίας και όχι χειριστές.

Η απάντηση είναι προφανής και βρίσκεται στο παρακάτω link http://ocw.mit.edu/index.htm

1. Θα συμφωνήσω και επαυξήσω την θέση ότι το υλικό πρέπει να βρίσκεται σε ανοικτή πρόσβαση. Βασικοί λόγοι είναι οι ακόλουθοι:
- επαναχρησιμοποίηση. Δε θα χρειαστεί να ανακαλύπτουμε κάθε φορά τον τροχό.
- εξέλιξη του υλικού. Αν δοθούν δυνατότητες βελτίωσης και παρέμβασης μέσα από πρακτικές συλλογικότητας (όπως Wikipedia, κ.ά.), θα είναι δυνατή η αναβάθμιση της ποιότητας συλλογικά, με ελάχιστο κόστος.
- δημιουργία κουλτούρας ομαδικότητας και κοινού στόχου. Τέτοιοες πρακτικές ωθούν τους πολίτες και τους συμμετέχοντες να εξοικειώνονται με και συμμετέχουν σε ομαδικές προσπάθειες. Ανοίγονται έτσι οι δρόμοι και σε άλλες τέτοιες προσπάθειες. Το άτομο αποκτά αξία μέσω της προσωπικής του συνεισφοράς.
- αξιολόγηση περιεχομένου. Είναι δυνατό μέσα από διαδικασίες αξιολόγησης και βαθμολόγησης από την κοινότητα να αναδεικνύονται τα πιο ποιοτικά τμήματα του υλικού και να εντοπίζονται αδυναμίες.

2. Έχοντας ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΕΙ την πρόσβαση όλων των εμπλεκομένων στη διαδικασία εκπαίδευσης (εκπαιδευτές και παιδιά) στο δίκτυο, οι βασικές ανάγκες θεωρώ ότι είναι::
α. κοινότητες εκπαιδευτών για ανταλλαγή γνώσεων, πρακτικών, υλικού και ερωταπαντήσεων σε θέματα εκπαίδευσης. Οι κοινότητες αυτές, διαμοιράζοντας τη γνώση, οδηγούν ευθέως στην αναβάθμισή της πρακτικής των ενδιαφερομένων και δημιουργούν αξιοποιήσιμη υποδομή για το αύριο.
β. παιγνίδια μελέτες, με σκοπό τη μάθηση αλλά και την έμμεση έρευνα για σκοπούς γνωστικής επιστήμης (cognitive science). Παράλληλα με τη μάθηση, είναι δυνατό να μελετηθούν οι αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος, μέσα από εύστοχα κατασκευασμένες έρευνες/παιγνίδια. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών μπορούν να αποτελέσουν πολύ χρήσιμες πηγές ανάδρασης, ώστε να μπορούμε με επιστημονική τεκμηρίωση να αξιολογούμε συνεχώς τη θέση των ΤΜΕ στην εκπαίδευση και την εκπαίδευση καθ’ αυτή.
γ. εκπαιδευτικά παιγνίδια συνεργασίας, με σκοπό την ενίσχυση της ομαδικότητας και πρωτοβουλίας των παιδιών. Κοινοί στόχοι σε τέτοια παιγνίδια μπορούν να αποτελέσουν τόσο πόλο ενδιαφέροντος για τα παιδιά, όσο και εύκολη εισαγωγή στον κόσμο της τεχνολογίας (αναζητήστε π.χ. το Programming with alice).

Οι τρεις παραπάνω προτάσεις περιγράφουν, κατά τη γνώμη μου, τα βασικότερα εργαλεία για να στηθεί το οικοδόμημα της ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Χωρίς δημιουργία υποστηρικτικής κοινότητας (σημείο α.) οι χρήστες μπορεί να εγκαταλείψουν την προσπάθεια. Χωρίς επιστημονική αξιολόγηση δε θα γνωρίζουμε τα αποτελέσματα των προσπαθειών (σημείο β.). Χωρίς κίνητρα δε θα μπορέσουμε να έλξουμε τα παιδιά στην πρακτική της χρήσης των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (σημείο γ.).

Εκ μέρους της κυρίας. Δέσποινας Πλευριά, σας προωθώ τις πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις της στα ερωτήματα που τέθηκαν:

”1. Πρέπει να υιοθετηθεί πολιτική ανοικτής πρόσβασης όλων των ενδιαφερόμενων στο σύνολο του διδακτικού-εκπαιδευτικού υλικού των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, στο οποίο αξιοποιούνται ΤΠΕ;

Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτό θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερα στην περιοχή των ΤΠΕ. Όπως σε όλες τις ειδικότητες, έτσι και σ αυτήν, υπάρχουν οι ειδικοί και ειδήμονες που έχουν τις απαραίτητες γνώσεις να ασχοληθούν μα τα του κλάδου. Το αντίστροφο πρέπει να γίνεται, δηλαδή οι ΤΠΕ να προσφέρουν στο σύνολο της διαδακτικής κοινότητας.

2. Ποια είναι η σημαντικότερη (από πλευράς ωφελειών) ανάγκης για ΤΠΕ στην εκπαίδευση;

Αυτή που έχουμε στην κοινωνία γενικότερα, ότι πρέπει να μειωθεί ο ψηφιακός αναλφαβητισμός, δηλ. ο μοντέρνος άνθρωπος θα πρέπει να μάθει να χειρίζεται σωστά ΣΑΝ ΕΡΓΑΛΕΙΟ το διαδίκτυο και τον υπολογιστή, την τεχνολογία γενικότερα, ώστε να μην πέφτει θύμα κακών χειρισμών και υπερβολής.”

Στο ερώτημα σχετικά με τη σκοπιμότητα της ανοικτής πρόσβασης, η απάντηση είναι προφανώς ΝΑΙ. Ακόμα και στην περίπτωση υλικού που κανονικά πρέπει να είναι περιορισμένης πρόσβασης (π.χ. θέματα εξετάσεων), η ανταλλαγή υλικού μεταξύ ομάδων με κατάλληλα δικαιώματα πρόσβασης (π.χ. μεταξύ καθηγητών ή μεταξύ ΥΠΕΠΘ και σχολείων) δημιουργεί υπεραξία και ωρίμανση του εκπαιδευτικού υλικού.

Στο ερώτημα σχετικά με τις ωφέλειες από τη χρήση ΤΠΕ στην εκπαίδευση, προφανώς συνδέεται με το παραπάνω και έχει να κάνει με: (1) ταχύτατη διάθεση του υλικού, (2) επαναχρησιμοποίηση του υλικού, (3) τακτική ενημέρωση και εμπλουτισμό του υλικού. Αυτές είναι άλλωστε οι βασικές αρχές όλων των μοντέλων e-courses, είτε ως υλικό για διάβασμα είτε σαν podcasts/vidcasts, σε όλα τα Πανεπιστήμια που το εφαρμόζουν (π.χ. ΜΙΤ-OCW).

Όμως, η χρησιμότητα και ο βαθμός αξιοποίησης του εκπαιδευτικού υλικού είναι ευθέως ανάλογο το τρόπου οργάνωσης και διάθεσής του μέσα από μια τέτοια πλατφόρμα. Πρέπει να υπάρχει σωστή υποδομή και σχεδίαση, άμεση διασυνδεσιμότητα (όχι μεμονωμένα πακέτα, εκτός δικτύου) και φυσικά αντίστοιχη εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού ως προς τη σωστή αξιοποίησή του – δεν πρόκειται απλά για παρουσίαση έτοιμου υλικού.